پاسخی به دعوتنامه مسجد سازی حجه الاسلام قرائتی
خدمت استادبزرگوار حجه الاسلام حاج محسن قرائتی(دامت برکاته)
باسلام و عرض ادب . نامه ای که به مناسبت " شهادت شهید مسجد، مولود مسجد " برای اهل خیر و تَمکّن نگاشته بودید، به علت انتشار عمومی در دسترس حقیر قرارگرفت ،که امیدوارم اگرچه جزو متمکنین مخاطب شما نبوده ام، اما قدم فعلی ام خیری باشد برای عضویت در جرگه اهل خیر و عنایت و لطف باری تعالی راشامل شدن .
آنچه حقیر در نامه شما استاد بزرگوار مشاهده نمودم ، همچون همیشه کلاس درسی بود برای آشنایی بیشتر با وظایف مسلمانی و بندگی ، و آنچه در ذیل می آید نه از بابت جسارت، بلکه از باب جهل است ، که به امید غلط گیری از طرف شما استاد محترم بر سطور نقش می بندد .
امیدوارم خداوند متعال به لطف و رحمت واسعه اش عاقبت همه مارا ختم به خیر و صلاح گرداند .
و امابعد:
نامه شب قدری شما در حقیقت استمداد طلبی بود از متمکنینی که به قول فرمایشتان از نظر مالی و یا آبروی اجتماعی و یا قدرت دعوت از بستگان و دوستان و همکاران و همسایگان خویش ،مقرر است گامی در راه عظیم مسجد سازی برداشته و جای هزاران مسجد خالی در کشور عزیزمان را با مساجد حداقلی بدوت تزئینات و کاشی کاری و مناره و گنبد و با متراژ 100یا 200متری و با مبلغی اندک پرنمایند .
استمداد طلبی که برای ادای حق مطلب و یا به قول خودتان به مقدار استطاعت و توان هرکس ،کار ابراهیمی و اسماعیلی و محمدی و علی گونه را پیشنهاد کرده و مسجد سازی همانند ساخت درمانگاه و مدرسه و حسینیه را پیشنهاد می نماید .
مدد خواهی که غرور را در هرکاری زشت دانسته و قبول شدن این عمل خیر را از خداوند متعال خواستار است .
نامه شب قدری شما، در حقیقت دعوتی بود برای پیوستن به" مجمع خیرین مسجد ساز "تا حق مطلب در باب امانت الهی در نزد حسابهای بانکی خیرین به شیوه ای خداپسندانه ادا گردد .
ضمن آرزوی توفیق برای حضرتعالی و همکاران بزرگوارتان تذکره های چندی را به حضور تقدیم می دارم، به همان امیدی که راسا اشاره گردید.
1.مسجد در لغت به معنی سجده گاه و محل پرستش الهی به وسیله برپایی نماز آمده است . در احکام دینی نیز سفارش فراوان بر اقامه نماز در مسجد شده است . که در این سفارش ها، مکان فارغ از جماعت یا فردی اقامه شدن نماز، مورد تاکید واقع می گردد . در احکام شرعی نیز مساجد اولویت بندی شده و به ترتیب مسجدالحرام،مسجدالنبی،مسجد کوفه و مسجد بیت المقدس بر دیگر مساجد فضیلت یافته اند . و در اجتماع های کوچک مسلمانان نیز مسجد جامع هر شهر ، مسجد محله و بعد مسجد بازار دارای فضیلت قلمداد می شوند .در باب این فضیلت ها و چرایی ها مجال سخن نیست. اما آنچه مهم به نظر میرسد اینکه کاربری و اولویت مسجد اقامه نماز است و همانطور که شما اشاره فرموده اید، ساخت محلی برای نماز و بندگی الهی که همان هدف آفرینش است بندگی .
2.نماز جماعت و اقامه آن در مسجد دومین کاربرد مسجد را عیان می سازد تا آنجا که حضور در نماز جماعت و اقامه آن در مسجد از سویی دارای فضیلت و ثواب بسیار و حتی غیر قابل احصاء شده و ترک حضور در جماعت ضمن ایجاد خلل در باب مقبول افتادن نماز ، در باب رفتارهای اجتماعی نیز تارک الجماعه را مورد لطمه قرارداده و غذاخوردن و مشورت و ارتباط فامیلی و همسایگی با اورا مکروه می نماید . آری صفهای جماعت عامل ایجادارتباط دائمی و پیوستگی همیشگی بین افراد مسلمان یک قریه و محله و شهر بوده و تفرقه و تشتت و پراکندگی را بدل به وحدت و اتحاد و بهم پیوستن و عامل شوکت و قدرت جامعه نماید .
3.نماز خواندن همسایه مسجد بدون عذر در منزل خویش ،کراهت داشته و از سوی دیگر کسی که به مسجد برای طلب نماز جماعت قدم بردارد ،برای هر قدمش هزاران حسنه نوشته می شود . در فرهنگ شریعت اسلامی ترغیب به حضور در مساجدی که دارای نمازگزار کمتری هستند ،برای رونق هرچه بیشتر آنها مورد تاکید قرارمی گیرد و حضور مداوم در مسجد برای استمرار شوکت مساجد لازم شمرده می شود .
4.و چه زیباست عمران و آبادانی مساجد الهی که نشان ایمان به خدا و آخرت است و بهانه ساخته شدن خانه ای در بهشت . آری ساخت و تعمیر و تمیزکردن مسجد و آراستگی ظاهری خود مسجد و افراد حاضر در آن مستحب شمرده شده ،حتی به روشن کردن چراغی . و صدالبته که هرآراستگی ، پیرایش نیز می خواهد و نیاز است مساجد از زینت و طلا و نقاشی و مجسمه عاری بوده و خوردن و خوابیدن و شعرخوانی و صحبت راجع به دنیا و اشتغال به کار و صنعت در مسجد جایی نداشته باشد .
5.در رساله حقوق امام زین العابدین(ع) علاوه بر اشاره به حق نماز در حقوق مربوط به حق الله ، به حق موذن به عنوان منادی دعوت کننده به نماز و حق امام جماعت به عنوان برپاکننده نماز جماعت در حقوق مربوط به حق الناس تاکید شده ،که هر دو مورد ارتباطی تنگاتنگ با مسجد به عنوان مکان اقامه نماز دارند .
6.در احکام شرعیه مربوط به مسجد علاوه بر لزوم پاک و پاکیزه وارد شدن به مسجد و رعایت مستحبات مربوط به نظافت فردی در مسجد، برلزوم پاکیزه و طاهر نگه داشتن مسجد نیز تاکید بسیار شده و از وظایف حاضرین به شمار رفته است .
استاد بزرگوار آنچه اشاره شد خلاصه ای بود از شناخت حقیر در مقوله مسجد در دین مبین اسلام که میتوان در عبارت زیر خلاصه اش نمود : مسجد محلی دارای شئون خاص و لازم الرعایت است که محل عبادت و بندگی ، محل نمازگزاردن و تبلور حضور و اتحاد مسلمین در قالب صفوف نماز جماعت می باشد .
استاد بزرگوار دعوت شما برای افزایش ساخت محل عبادت و بندگی الهی بسیار قابل تقدیر بوده و تشکیل مجمع خیرین مسجد ساز نیز بسیار محترم . ولیکن کمی تدبر و بازاندیشه در موارد زیر شاید خالی از لطف نباشد :
1.کاربری کنونی مساجد در ایران اسلامی چیست؟ آیا کاربری فعلی با دلیل وجودی مسجد سازگار است ؟ آیا غیرازاین است که مساجد امروزی بیشتر به سالنهای اجتماع برای برگزاری مراسم ختم ، کتابخوانی پشت کنکوری ها ، مراسم نذری بانوان و تشکیل مراسم هیات های مذهبی بدل شده اند ؟ آیا هنوز هم نماز به عنوان دلیل بنیان نهادن مساجد قلمداد می شود ؟کسی منکر کارکرد اجتماعی مسجد نیست ولی هیچکس نیز نبایستی مدعی تغییر اصلی ترین دلیل ساخت مسجد و مهمترین کاربری آن باشد .
2.شرایط مساجد فعلی چقدر برای برپایی نماز مهیا میباشد؟ آیا مساجد در ساعات مختلف آماده پذیرایی از نمازگزاران می باشند؟ ساعات مختلف پیش کش، آیا درب مساجد حداقل در مواقع اذان بر روی نمازگزاران گشوده است؟
3.آیا مساجد فعلی احکام مربوط به نماز و محل نمازگزاری را رعایت می نمایند؟ آیا تکثر نوشته جات ، عکسها ، تزئینات، مجسمه ها و ... با احکام مربوط به مکان نمازگزاری تطابق دارد؟
4.آیا نظافت مساجد جوابگوی احکام مربوط به مکان نماز می باشد؟ آیا مساجد فعلی دارای زیراندازهای تمیز و پاک و مناسب برای نمازگزاران می باشد ؟ آیا مهر مقبول و تمیز و غیرشکسته برای نمازگزاری در مساجد یافت می شود ؟
5.آیا نظافت که از نشانه های ایمان است در مساجد تبلور دارد ؟ آیا مساجد فعلی حداقل از نظر وضوخانه دارای نظافت و امکانات مربوطه به صورت حداقلی می باشند ؟ آیا ورودی مساجد که اکثرا دارای وضوخانه و سرویس های بهداشتی است حالت جذبی برای مخاطب دارند یا حالت دفعی ؟
6.آیا مسئولین مساجد فعلی مخصوصا خادمین مساجد به عنوان عامل ترغیبی به مسجد قلمداد میشوند یا به عنوان بازدارنده های سیار و همیشه حاضر ؟ آیا تشکل هایی همچون کانونهای مساجد و انجمن های اسلامی نهادهای دارای جاذبه برای مسجدند، یا بدل به ارگانهای دفع کننده نمازگزاران از مسجد شده اند ؟ (مثال یکی از علما چه زیبا بود که میگفت نخستین جایی که هرروز خوف وجودم را میگیرد درب ورودی مسجد است ! آنجا که خادم پیر و ژولیده و اخمو ، روی صندلی نشسته با چوب دستی در دست و کاسه ای برای انداختن پول! که یا مالم را خواهد ستاند یا جانم را ؟!)
7.آیا تشکیل پایگاههای مقاومت ، فرهنگ نماز را در مساجد گسترش داد و یا اینکه فعالیتهای جانبی را برنماز غالب نمود ؟
8.ائمه محترم جماعات با فرض داشتن تمامی مشخصات مربوط به عدالت چقدر در جذب و حفظ مخاطبین نمازگزار موفق بوده اند ؟ چقدر از شیوه های ارتباط صحیح را عالم و عاملند ؟ راستی چه تعداد از مساجد فعلی دارای امام جماعت برای نمازهای یومیه و حداقل برای یک نوبت نماز می باشند ؟
9.اذان به عنوان شعار اسلامی و مبلغ و منادی نماز جماعت چقدر در مساجدما نقش مثبت و چقدر نقش منفی ایفا می کند ؟
10.در فرهنگ تعمیر و بازسازی مساجد فعلی و یا فرهنگ نگهداری مساجد (باعنایت به هزینه های موجود) نقش سائلی از نمازگزاران تا چه حد فرهنگ مشارکت و یا احتمالا فرهنگ مسجد زدگی را باعث گردیده است ؟
استاد بزرگوار جناب حاج آقای قرائتی آنچه مسلم است نیت حضرتعالی و مجمع خیرین مسجد ساز در انتشار نامه خیر بوده و انشالله که سبب خیر نیز خواهد گردید . مبرهن است که سادگی و دوری از تجملات در ساخت مساجد جدید (که مورد تاکید شرع مقدس نیز می باشد ) از اهداف شمابزرگواران بوده و هدفی تجملاتی و صوری را پیگیر نیستید . ولیکن تشکیل چنین مجامعی و احتمالا کنگره های متعاقب آن ، همایش ها و گلریزان ها و ... در وضعیت فعلی ،چندان به صلاح نزدیک به نظر نمی رسد .
آیا شایسته تر نیست که فکری به حال ظاهر و باطن داشته های امروز بکنیم؟
آیا شایسته تر نیست که مساجد فعلی را دریابیم؟
آیا شایسته تر نیست که به نیت اصلاح ابرو ، چشم را کور نکنیم؟
استاد بزرگوار مساجد متکثر و فعلی جامعه ما نیازمند هستند به :
1.تعمیر ، زیباسازی، عمران و آبادانی
2.فرهنگی سازی مجدد و غنی درباب شیوه اداره
3.خودگردان شدن و دوری از گدایی علنی در باب تامین مخارج
4.تبدیل شدن به مکان نماز نه سالن اجتماعات
5.داشتن ائمه جماعت عالم و عامل و به روز و عرفی
6.حذف نهادهای متکثر مدیریتی مساجد
7.عدم تغییر کاربری مسجد از نمازخانه و محل عبادت به اسلحه خانه و کتابخانه و آشپزخانه
8.اصلاح شیوه های تبلیغ و دعوت به نماز و مسجد
9.حذف تزئینات زائد و غیرشرعی
و از همه مهمتر نیازمند نمازگزار هستند .
استادبزرگوار حجه الاسلام حاج آقای قرائتی، امروز بهتر است به فکر درمان دردموجود باشیم نه دردافزایی برای آینده . مشکل حذف گنبد و مناره نیست . مشکل خاکبرداری رایگان و پروانه ساختمانی مجانی نیست . مشکل همایش و مجمع و گلریزان نیست . ریشه مشکلات بسیار عمیق تر از آن است که فکری ساده و پیشنهادی غیرعمیق توان حل آن را داشته باشد .
یادمان باشد که نمازخانه دانشگاهها و مدارس به خاطر عدم تبیین درست و عدم فرهنگ سازی شایسته و عجله اجرایی ، تبدیل به خوابگاه بین الکلاسی دانش آموز و دانشجویان شده اند .
یادمان باشد که نمازخانه های ناموجود و یا کانکسی ، بین راهی راههای ارتباطی بین شهری چقدر ما را شرمنده خداوند متعال می نماید که حتی از کوچکترین نشانه های طهارت و پاکی نیز خبری در آنها نیست .
یادمان باشد که رشد و رونق حسینیه ها و اداره کلاسیک آنها به خاطر ضعف مدیریت سنتی مساجد و ائمه جماعات بوده که دو نهاد مذهبی را از هم جدا و مهجور ساخته است ودود آن به چشم هردو نهاد می رود هریک به سهمی و شکلی .
سخن آخر کلام حضرت امام حسن عسکری (ع) باشد که به هنگام ورود به مسجد چنین دعایی را به شیعیان می آموزند :
"خداوندا درهای رحمت توبه ات را به رویم بگشا و درهای نافرمانی ات را به رویم ببند .
خداوندا مرا از زائران خود و آبادگران مساجد خود قرارده .
و از آنان که در شب و روز با تو مناجات می کنند .
و از آنان که از نمازهای خود محافظت می کنند .
و شیطان رانده شده و همه سپاهیانش را از من دورگردان ."
شاید بهتر است به جای اینکه بگوییم "جای هزاران مسجد در کشورمان خالی دیده می شود " ، بگوییم " هزاران مسجد خالی در کشورمان دیده میشود" .
والسلام – شب قدر (شب بیست سوم ماه مبارک رمضان)